تنگه شیرز
تنگه یا دره شیرز از جاهای دیدنی غرب ایران در مرز بین استانهای ایلام و لرستان است که طبیعتی منحصربهفرد و زیبا دارد. بهترین مسیر دسترسی به این تنگه تماشایی از شهرستان کوهدشت در لرستان است و به همین دلیل، تنگه شیرز را از زیباترین جاهای دیدنی لرستان میدانند.
اگر از تماشای جاذبههای طبیعی بکر و با عظمت طبیعی لذت میبرید، بدون شک ساختار صخرههای تنگه شیرز برای شما بسیار جذاب خواهد بود. این منطقه، در دل رشته کوه زاگرس، قدمتی چند میلیون ساله دارد و نمونههای طبیعی شبیه به این تنگه در معدود نقاط جهان دیده میشود. فرسایش طبیعی زمین در طول میلیونها سال شکل ظاهری این صخرهها را بهشکل امروزی درآورده است و به همین دلیل، از تنگه شیرز و نواحی شبیه به آن در جهان بهعنوان قدیمیترین موزههای طبیعی زمین یاد میکنند.
«دره پادشاهان» استرالیا و «دره گرند کانیون» آمریکا نمونههایی دیگر از این دست تنگههای طبیعی هستند. برای آشنایی بیشتر با تنگه شیرز و کسب اطلاعات مفید و کاربردی برای بازدید از آن، در ادامه با ما همراه شوید.
آنچه میخواهید درباره تنگه شیرز بدانید:
تنگه شیرز کجاست؟
- آدرس تنگه شیرز: استان لرستان، ۵۰ کیلومتری شمال کوهدشت، بخش زردلان، منطقه اولاد قبا، تنگه شیرز
منبع عکس: سایت stten.ir، عکاس نامشخص
تنگه شیرز از زیباترین جاذبههای طبیعی کوهدشت در جوار رودخانه سیمره، بین استانهای لرستان و ایلام است. این تنگه در فاصله ۵۰ کیلومتری از شمال کوهدشت قرار دارد و اطراف آن را زیباترین چشماندازهای طبیعی پوشاندهاند. تنگه شیرز در میان صخرههای کوهستانی و در دل درهای عمیق قرار گرفته است که جریان آب در آن سبب سرسبزی دوچندان منطقه شده است.
طول تنگه شیرز به حدود پنج کیلومتر میرسد و ارتفاع دیوارههای اطراف آن از کف دره بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر است. رودخانه جاری در این دره در ابتدای مسیر ورودی این تنگه به رودخانه سیمره وصل میشود. کمترین شیب دیوارههای تنگه شیرز در نزدیکی روستای «گدارگه» دیده میشوند و با نزدیکی به انتهای مسیر دره در بخش «هفت رک»، شیب دیوارهها به بیشترین مقدار میرسد.
منبع عکس: خبرگزاری تسنیم، عکاس نامشخص
تنگه شیرز از برجستهترین جاذبههای طبیعی با ساختار صخرههای لایهای در ایران و سراسر جهان به شمار میرود که در طول سالیان طولانی بهشکل کنونی در آمده است و از عمر این ژئوپارک طبیعی بیش از چند میلیون سال میگذرد. این دره از زیباترین مناطق طبیعی در رشته کوه زاگرس است که توجه گردشگران و طبیعت دوستان را از سراسر جهان به سوی خود جلب میکند.
تنگه شیرز جاذبههای تاریخی و طبیعی را با هم دارد. مسیر این تنگه را دالانهای تودرتو پوشاندهاند که با عبور از آنها به مناظر طبیعی زیبایی خواهید رسید. آبشار شیرز از زیباترین بخشهای این تنگه به شمار میرود که میان صخرههای پیچ در پیچ خودنمایی میکند. این آبشار در جوار دیوارههای رسوبی لایه لایه دره شیرز منظرهای زیبا به وجود آورده است. در طول این تنگه آبشارهای کوچک دیگری نیز قرار دارند. آبشار بزرگ شیرز را با نام «آبشار پرندگان» نیز میشناسند. دلیل این نامگذاری، قرارگیری پرندگان کوچک در سوراخها و منافذ اطراف این آبشار در دیوارهها هستند.
منبع عکس: سایت هونل پرتال، عکاس نامشخص
فرسایش سالیان طولانی صخرههای تنگه شیرز با بارشها و جریان هوا، سبب شکلگیری ستونی سنگی میان این تنگه شده است. از این ستون سنگی با نام «مناره شیرز» یاد میکنند. ارتفاع این مناره به ۸۰ متر و قطر آن به حدود ۱۰ متر میرسند. در انتهای مسیر دره شیرز غاری طبیعی وجود دارد که محلیان از آن با نام «پل خدا» یاد میکنند. عمق این غار در حدود ۱۵۰ متر است و نور خورشید به آن نمیرسد. عدم دسترسی این غار به نور خورشید، سبب کاهش شدید دمای آب داخل آن شده است.
در مسیر تنگه شیرز پوشش گیاهی انبوهی وجود ندارد؛ اما آب و هوای خوب و جریان دائمی آب رودخانه در این تنگه سبب رشد درختان بلوط، آلو، انگور و انجیر در میان صخرهها شدهاند. نام تنگه شیرز در فهرست آثار طبیعی و ملی ایران به چشم میخورد و با عنوان «ژئوسایت ملی» در فهرست میراث طبیعی ایران ثبت شده است.
منابع عکسها: خبرگزاریهای راه دانا، ایران آنلاین، ایرنا زندگی، بام نیوز، فارس و پول نیوز، عکاسان نامشخص
با توجه به ویژگیهای برجسته طبیعی و تاریخی این منطقه، تنگه شیرز ظرفیت تبدیل به ژئوپارکی جهانی را در فهرست میراث طبیعی یونسکو دارد. متاسفانه در طول سالهای اخیر، با وجود تایید این منطقه توسط یونسکو برای ثبت در فهرست جهانی، اعتباری از سوی مسئولان داخلی به این منطقه تخصیص نیافته است. امیدواریم با رسیدگی مناسب و نصب تجهیزات ضروری در تنگه شیرز، روند ثبت این اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو تسریع شود.
مسیر دسترسی به تنگه شیرز
منبع عکس: سایت ویسگون، عکاس نامشخص
مناطق اطراف تنگه شیرز را با نام «اولاد قبا» میشناسند. این منطقه از نواحی سردسیر ایران به شمار میرود و ارتفاع تنگه شیرز در آن به حدود ۱۱۰۰ متر از سطح دریا میرسد. برای بازدید از تنگه شیرز و طبیعت تماشایی مناطق اطراف آن میتوانید ابتدا به کوهدشت لرستان بروید. نزدیکترین و مناسبترین مسیر دسترسی به این منطقه از شهرستان کوهدشت میگذرد.
بهترین مسیر دسترسی به تنگه شیرز از شمال شهرستان کوهدشت در غرب لرستان است
جاده اولاد قبا در شمال کوهدشت، شما را به جوار رودخانه سیمره میرساند. در امتداد این رودخانه و با ادامه مسیر جاده به ورودی تنگه شیرز خواهید رسید. مسیر دسترسی به این تنگه از جادهای آسفالتی میگذرد و تنها در حدود دو کیلومتر انتهای مسیر خاکی است. تا نخستین بخش ورودی تنگه شیرز را میتوانید با ماشین شخصی خود طی کنید و سپس با پای پیاده و تجهیزات مناسب وارد تنگه شیرز شوید.
بهجز مسیر کوهدشت به تنگه شیرز، دسترسی به این تنگه از کرمانشاه نیز میسر است و برخی گردشگران از مسیر جادهای کرمانشاه بهسمت تنگه شیرز میروند؛ اما جاده کوهدشت بهسمت این تنگه مناسبترین و باکیفیتترین مسیر است.
معنی نام تنگه شیرز
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس نامشخص
بومیان روستاهای اطراف تنگه شیرز، نام این منطقه را اصطلاحی محلی میدانند که سالیان طولانی میان روستاییان دهانبهدهان چرخیده است. از معنای دقیق این واژه اطلاع دقیقی در دست نیست و در زبان محلی نیز شیرز معنای مشخصی ندارد. از طرف دیگر بهدلیل شکل آهنگین این کلمه، تنگه شیرز را با آواهای مختلفی تلفظ میکنند که ریشهیابی آن را سختتر نیز میکند.
افسانههای متفاوتی درباره دلیل نامگذاری تنگه شیرز نقل میکنند که به شباهت آن به نام پادشاهان باستان این منطقه یا اشکال شبیه شیر و سایر حیوانات در دیوارههای این تنگه اشاره دارند. عدهای نیز این نام را ترکیبی از دو واژه «شیر» و «زر» میدانند که در طول زمان به شیرز تبدیل شده است؛ اما هیچکدام از این نقل قولها معتبر نیستند. آنچه به نظر میرسد انتخاب محلی و تصادفی نام این تنگه در گذشتههای دور است. امکان تغییر تلفظ نام این منطقه در طول زمان نیز بهدلیل تفاوت لهجههای ساکنان نواحی اطراف آن وجود دارد. امروزه نامگذاری تنگه شیرز را تلفظی بومی میدانند که در طول زمان این شکل آوایی را به خود گرفته است و ریشه آن مشخص نیست.
تجهیزات مورد نیاز برای بازدید از تنگه شیرز
منبع عکس: سایت هونل پرتال، عکاس نامشخص
برای بازدید از تنگه شیرز همراه داشتن برخی تجهیزات و وسایل اضافه ضروری است. این منطقه بسیار بکر است و برای بازدید از آن باید خود را برای طبیعت گردی ماجراجویانه آماده کنید. پوشیدن لباس راحت و کفش مناسب در بازدید از این تنگه ضروری هستند. لباس و پوشش خود را نیز با توجه به فصل بازدید از این منطقه انتخاب کنید. بهدلیل جریان آب در طول تنگه شیرز احتمال خیسی لباسهایتان وجود دارد؛ پس بهتر است لباس اضافه همراه داشته باشید.
اگر قصد اتراق در تنگه شیرز را دارید همه لوازم مورد نیاز کمپ کردن را با خود ببرید. در این تنگه دسترسی مناسبی به آب و غذا نخواهید داشت؛ پس به میزان کافی مواد غذایی بههمراه داشته باشید. برای پیشروی در غار پل خدا و کوهپیمایی در صخرههای اطراف نیز باید از باتون و تجهیزات مناسب کوهنوردی استفاده کنید. داخل غار پل خدا بسیار تاریک است. برای بازدید از این غار باید چراغ قوه یا هدلایت همراه داشته باشید. گشت و گذار در تنگه شیرز برنامه سنگین کوهنوردی یا صخره نوردی نیست؛ اما برای عبور از این تنگه باید آمادگی جسمانی نسبی داشته باشید. برنامه عبور از تنگه شیرز به سالمندان، خردسالان و افراد با توانایی بدنی محدود توصیه نمیشود.
اقامت در تنگه شیرز
منبع عکس: سایت پینورست، عکاس نامشخص
تنگه شیرز منطقهای پرپیچوخم و صخرهای است که پس از ورود به آن به هیچ امکاناتی دسترسی نخواهید داشت. اقامت در این تنگه برای طبیعتگردان و کوهنوردان حرفهای میتواند بسیار جذاب باشد؛ اما اگر تجربه کمپ در طبیعت بکر را ندارید، بهعنوان تجربه نخست، این منطقه را انتخاب نکنید. برای اقامت و اتراق در تنگه شیرز همه وسایل لازم برای کمپ کردن را با خود ببرید.
تنگه شیرز منطقهای کاملا بکر است و برای اقامت در آن باید در طبیعت این تنگه کمپ کنید
با توجه بهمدت زمان اقامت خود در تنگه شیرز غذا و آب کافی همراه داشته باشید. برای بازدید از غار پل خدا و اتراق در آن نیز وسایل مناسب غارنوردی نیاز خواهید داشت. به خاطر داشته باشید برای اقامت در این منطقه فصلهای گرم سال مناسب هستند و پیش از اقدام به اتراق در تنگه شیرز نیز حتما وضعیت آب و هوای این منطقه را استعلام کنید.
اطراف تنگه شیرز روستاهای متنوعی قرار دارند که برخی از آنها خانههای اجارهای در اختیار مسافران میگذارند. هتلها و مسافرخانههای کوهدشت و کرمانشاه نیز مکانهایی مناسب برای گردشگران هستند. با اقامت در این مکانها میتوانید بازدید از تنگه شیرز را در برنامهای یکروزه انجام دهید.
بهترین زمان سفر به تنگه شیرز
منبع عکس: سایت soraya.news، عکاس نامشخص
بسیاری از استانهای غربی ایران بهدلیل هم جواری با کوهستان زاگرس از مناطق سردسیر ایران هستند. شهرستان کوهدشت و تنگه شیرز نیز در نیمی از سال آبوهوایی بسیار سرد و پر بارش را تجربه میکنند. با توجه به ساختار دره شیرز و موقعیت جغرافیایی این تنگه بازدید از این منطقه در فصلهای پاییز و زمستان، بهخصوص در زمان بارشهای شدید مناسب نیست؛ ضمن اینکه احتمال وقوع سیلاب نیز وجود دارد.
چنانچه قصد سفر به تنگه شیرز و بازدید از این دره تماشایی را دارید، بهترین زمان فصلهای بهار و تابستان هستند. در نخستین روزهای بهار تنگه شیرز همچنان آب و هوایی خنک همراه با بارشهای بهاری دارد؛ اما در تابستان آب و هوای این منطقه گرمتر میشود. حجم آب رودخانه تنگه شیرز با شروع بهار افزایش مییابد و در طول تابستان نیز پر آب است.
اگر قصد بازدید از تنگه شیرز در ۶ ماه دوم سال را دارید، باید با تجهیزات مناسب و لباس گرم به این دره وارد شوید. جادههای منتهی به این تنگه نیز ازمسیرهای پرپیچوخم کوهستانی میگذرند. این جادهها در طول پاییز و زمستان لغزنده میشوند و رانندگی در آنها باید با احتیاط فراوان و تجهزات مناسب باشد. پیش از سفر به تنگه شیرز در زمان بارندگیها و فصلهای سرد سال، حتما وضعیت راهها را استعلام کنید.
دیدنی های اطراف تنگه شیرز
تنگه شیرز در نزدیکی شهرستان کوهدشت قرار دارد. این منطقه از خوشآبوهواترین مناطق ایران است که جاذبههای تاریخی برجستهای نیز دارد. در سفر به لرستان و بازدید از تنگه شیرز میتوانید زمانی را به گشتوگذار در بخشهای دیگر این منطقه اختصاص دهید. جاهای دیدنی کوهدشت از زیباترین جاذبههای لرستان هستند که گردشگران زیادی در طول سال از آنها بازدید میکنند. در ادامه به معرفی تعدادی از معروفترین جاهای دیدنی اطراف تنگه شیرز میپردازیم.
منطقه جنگلی بلوران
منبع عکس نامشخص
منطقه جنگلی بلوران از زیباترین عرصههای جنگلی ایران میان کوهستان زاگرس است. این جنگل از قدیمیترین جنگلهای بلوط ایران به شمار میرود و بسیاری از مردم ساکن کوهدشت و نواحی اطراف این شهرستان برای گشت و گذار و اتراق در طبیعت به پارک جنگلی بلوران میروند. سراسر جنگل بلوران را درختان بلوط کهنسال پوشاندهاند که سرمایههای طبیعی ایران هستند. برای بازدید از جنگل بلوران و اتراق در طبیعت زیبای آن باید از کوهدشت بهسمت اسلام آباد غرب بروید. در ادامه به دهستان بلوران خواهید رسید و پس از آن دامنههای سرسبز جنگلی مقابل چشم شما خودنمایی خواهند کرد.
دره سرطرهان
منبع عکس: ساعد نیوز، عکاس نامشخص
دره سرطرهان از دیگر درههای تماشایی در نزدیکی کوهدشت لرستان است که سراسر آن را دشتهای سرسبز، مراتع زیبا، گلهای رنگارنگ و دامنههای مملو از گیاهان معطر و دارویی پوشاندهاند؛ حصوصا اگر در فصل بهار به آن سفر کنید. این دره وسعت زیادی دارد و در غرب شهرستان کوهدشت قرار گرفته است. دره سرطرهان از جنوب به کوهستان «گوهرکوه» میرسد.
رود سیمره در دره سرطرهان نیز جریان دارد و بر سرسبزی و زیبایی این منطقه میافزاید. آبوهوای خوب و مراتع سرسبز این دره از دیرباز تاکنون سبب استقبال اقوام و قبایل مختلف ایرانی برای سکونت در این منطقه شدهاند. سکونت قبایل مختلف در طول سالیان متمادی در دره سرطرهان، یادگارهای ارزشمندی از دورههای مختلف تاریخی در این دره به یادگار گذاشته است. شهرستان کوهدشت بیش از ۱۷۰ تپه تاریخی دارد که تعداد زیادی از آنها در سرطرهان واقع شدهاند. بازدید از این دره در سفر به شهرستان کوهدشت بهخصوص برای علاقهمندان به تاریخ، خالی از لطف نیست.
پل سی پله
منبع عکس: سایت دیار لرستان، عکاس نامشخص
منطقه کوهدشت از تاریخیترین نقاط ایران به شمار میرود و حواشی رودخانه سیمره در طول تاریخ محل سکونت اقوام مختلف بوده است. در طول زمان پلهای مختلفی در مسیر این رودخانه ساختهاند که یکی از معروفترین آنها پل سی پله است. طول این پل به حدود ۱۷ متر میرسد و بر اساس مدارک موجود به دوره ساسانیان تعلق دارد.
در حال حاضر، بخشهای زیادی از پل سی پله از میان رفتهاند و از چهار طاق جناغی پایههای این پل تنها دو طاق پابرجا هستند. در ساخت پل سی پله مانند بسیاری از بناهای ایران باستان از سنگ و گچ استفاده شده است و روی همه سنگها نگارههایی شبیه به یکدیگر به چشم میخورند. پل سی پله در فاصله کوتاهی از روستای سرطرهان در شهرستان کوهدشت قرار دارد و علاقهمندان به جاذبههای تاریخی در سفر به این منطقه میتوانند از این پل تاریخی بازدید کنند.
غار میرملاس
منبع عکس: سایت صنعت و توریسم، عکاس نامشخص
غار میر ملاس از قدیمیترین آثار باستانی استان لرستان در شهرستان کوهدشت است. این غار در فاصله ۳۰ کیلومتری کوهدشت قرار دارد و بخشهای زیادی از آن در حال حاضر از میان رفتهاند. سنگنگارههایی بر دیوارهای شمالی و جنوبی این غار به چشم میخورند که نقوش حیوانات و صحنههایی از شکار و رزم را نشان میدهند. باستانشناسان از اشکال موجود در این غار قدمت آن را مربوط به دورههایی بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد تخمین زدهاند؛ اما بهدلیل نابودی بخشهای زیادی از سنگنگارهها، تاریخ دقیقی برای قدمت واقعی غار میرملاس وجود ندارد.
غار میرملاس در کوهستان «همیان»، میان رشته کوه زاگرس قرار دارد و اطراف آن را جنگلهای کهنسال بلوط پوشاندهاند. برخلاف انتظار، محافظت از این غار در حال حاضر بهشکل شایسته صورت نمیگیرد. در صورت عدم رسیدگی به این میراث ارزشمند تاریخی، نابودی غار میرملاس در آینده نزدیک حتمی است. در بازدید از این جاذبه تاریخی بههیچوجه به محیط داخلی غار دست نزنید و آسیبی به آن نرسانید.
قلعه کوهزاد
منبع عکس: رومشکان نیوز، عکاس نامشخص
قلعه کوهزاد از بناهای باستانی کوهدشت است که در ارتفاع ۱۰۰۰ متری از کوهستان «وزنیار» یا «ویزنهار» قرار دارد. این کوهستان در شهرستان «رومشکان» کوهدشت قرار گرفته است. اطراف قلعه کوهزاد را زیباترین مناظر طبیعی پوشاندهاند که لذت بازدید از این قلعه را دوچندان میکنند. بر اساس مدارک موجود، باستانشناسان این قلعه را مربوط به دوره اشکانیان میدانند.
قلعه کوهزاد شباهت زیادی به قلعه «زاغه» در همین منطقه دارد و کارشناسان، این قلعهها را متعلق به مهرپرستان ایران باستان میدانند. برای بازدید از قلعه کوهزاد باید از میان زیباترین چشماندازهای کوهستانی عبور کنید. مسیر دسترسی به این قلعه برای همه گردشگران مناسب نیست و نیاز به آمادگی بدنی نسبی دارد. نام قلعه کوهزاد در فهرست آثار ملی ایران به چشم میخورد.
معبد سرخ دم لری
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس نامشخص
معبد سرخ دم لری یا دم لکی از دیگر جاذبههای تاریخی شهرستان کوهدشت است که در ۶ کیلومتری شمال غربی کوهدشت و در دامنه کوه «چنگری» قرار دارد. این معبد نیز از پرستشگاههای ایران باستان بوده است و باستانشناسان اشیا و آثار متعددی از این معبد و نواحی اطراف آن کشف کردهاند. نامگذاری معبد سرخ دم لری بهدلیل نزدیکی آن به روستای «سرخ دم» و سکونت قبایل لر در این منطقه بوده است.
اشیای باستانی کشف شده از معبد سرخ دم لری، قدمت این معبد را به هزاره نخست پیش از میلاد میرساند. از مهمترین اشیای باستانی این منطقه میتوان به چند قطعه سنگ منقش به شیر بالدار، تابوت سفالی، کوزههای کوچک و سنجاق مفرغی اشاره کرد. بازدید از این معبد باستانی برای علاقهمندان به تاریخ خالی از لطف نیست.
نکات مهم در بازدید از تنگه شیرز
منبع عکس: ایران آنلاین، عکاس نامشخص
در بازدید از تنگه شیرز با رعایت برخی نکات، گشتوگذاری مفرحتر و ایمن را تجربه خواهید کرد. در ادامه برخی نکات مهم برای بازدید از تنگه شیرز را مرور خواهیم کرد.
- این تنگه میان صخرههای کوهستانی با شیب متغیر قرار دارد و بازدید از این منطقه برای همه گردشگران مناسب نیست.
- همراه داشتن برخی تجهیزات به عبور از مسیرهای پر شیب کمک خواهد کرد.
- تنگه شیرز در منطقهای بکر قرار دارد و هیچ امکانات رفاهی در آن موجود نیست.
- در بازدید از تنگه شیرز به اکوسیستم منطقه هیچ آسیبی نرسانید و در طبیعت زباله نریزید. جز رد پای خود اثری باقی نگذارید و جز عکس، چیزی برندارید.
- برای عبور از بخشهای مختلف تنگه شیرز باتون کوهنوردی، کلاه و کوله سبک با آب و مواد غذایی مناسب همراه ببرید.
- لباس راحت و کفش مناسب بپوشید.
- یک دست لباس اضافه یا روپوش گرم همراه ببرید.
- در فصلهای سرد یا پر بارش پیش از بازدید از این تنگه وضعیت آب و هوایی تنگه شیرز را استعلام کنید و ترجیحا در زمان بارش به آن سفر نکنید.
- در صورت تمایل به بازدید از غارها و جاذبههای این منطقه در بخشهای تاریک دره شیرز، چراغ قوه یا هدلایت همراه داشته باشید.
- برای محافظت از پا، از پوشیدن کفش صندل جلوباز در مسیر تنگه شیرز اجتناب کنید. بهتر است کفشی انتخاب کنید که در صورت خیس شدن نیز بتوانید با آن به ادامه مسیر بپردازید.
- برای اتراق در طبیعت لوازم مناسب و کامل را با خود ببرید.
- تلفن همراه در بیشتر بخشهای این تنگه آنتن ندارد.
- عبور از تنگه شیرز برای افراد کم توان، سالمند و خردسالان مناسب نیست.
- بازدید از تنگه شیرز برای همه افراد با آمادگی جسمانی نسبی میسر است و مختص ورزشکاران حرفهای نیست.