طبس عروس کویر ایران
طبس شهری در بخش غربی استان خراسان جنوبی است که پیش از سال ۱۳۹۱ به عنوان یکی از شهرهای استان یزد شناخته می‌شد. همچنین قبل از سال ۱۳۸۰ نیز طبس جزو استان خراسان بزرگ بود. جالب است بدانید این شهر در گذشته با نام «طبس گلشن» شناخته می‌شد. طبس چیزی در حدود ۳۶۵ کیلومتر با یزد فاصله دارد. به علاوه، فاصله طبس تا مشهد نیز ۵۴۰ کیلومتر است.
اگرچه سوغاتی‌ها و دیدنی‌های بسیاری در انتظار افرادی است که طبس را برای مسافرت انتخاب می‌کنند، ولی بیش از هر چیز کویرگردی در این شهر رونق دارد و همگان طبس را به عنوان عروس کویر ایران می‌شناسند. به همین بهانه، در ادامه می‌خواهیم جاذبه های دیدنی طبس را معرفی کنیم تا اگر برای سفرهای نوروزی برنامه‌ریزی می‌کنید، طبس را هم به عنوان یکی از گزینه‌ها در نظر بگیرید.
بهترین جاهای دیدنی طبس
۱. باغ گلشن
بگذارید پیش از معرفی کویر و مناطق کویری طبس، سراغ یکی از مشهورترین و متفاوت‌ترین جاذبه‌های آن یعنی باغ گلشن برویم. این باغ بزرگ به دستور سومین حاکم طبس یعنی امیرحسن خان ساخته شده و سرسبزی و تنوع بالای گونه‌های گیاهی در آن، نخستین چیزی است که شما را در بازدید از آن متعجب خواهد کرد! در اینجا انواع گیاهان زینتی و درختان نخل، چنار، کاج، پرتقال، انگور، نارنج و … را می‌توان در کنار یکدیگر پیدا کرد. جاری بودن همیشگی آب در این باغ نیز با توجه به هوای گرم طبس، در نوع خود بسیار جالب است.
باغ گلشن تنها باغ ایرانی با طراحی چهارگوش است و بسیاری از مردم، از آن به عنوان یکی از زیباترین باغ‌های ایران یاد می‌کنند. این باغ در بلوار امام خمینی و نزدیکی میدان پلیکان واقع شده و به عنوان نماد شهر طبس نیز شناخته می‌شود.
۲. طاق شاه عباسی
یکی از دیدنی‌های تاریخی طبس، طاق شاه عباس با ۶۰ متر ارتفاع و یک متر عرض در نزدیکی روستای خرو است. این روستا حدود ۲۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد و برای بازدید از طاق شاه عباسی نیز باید از چشمه آب گرم مرتضی علی که در انتهای این مقاله به معرفی آن خواهیم پرداخت، عبور کنید؛ این یعنی در طول مسیر، دیدنی‌های جذابی در انتظار شما خواهد بود.
سد شاه عباسی، بزرگترین و قدیمی‌ترین سد قوسی جهان است که حدود ۷۰۰ سال پیش احداث شده و معماری خاص آن نشانگر توانایی بالای معماران ایرانی در ساخت این سازه عظیم بوده است. برخی از سد شاه عباسی به عنوان «نازک‌ترین سد جهان» نیز یاد می‌کنند. در گذشته از این سد برای کنترل آب ورودی به شهر استفاده می‌شده است.
۳. کاروانسرای خان
در جاده قدیمی طبس به یزد و پس از عبور از کاروانسرای کلمرود، روستایی به نام «رباط خان» میزبان کاروانسرای زیبای خان است. این عمارت چهارگوش و بسیار زیبا که از دیدنی‌ترین بناهای تاریخی طبس محسوب می‌شود، یکی از نمونه‌های زیبای معماری در زمان صفویه است. بی‌شک تماشای مجموعه بادگیر و گنبد شاه‌نشین از نزدیک برای علاقه‌مندان به معماری و تاریخ و آجرکاری‌هایی که برای تزئین قسمت شاه‌نشین در نظر گرفته شده است، خاطره‌ای متفاوت از سفر به طبس را برای شما رقم خواهد زد.
۴. برج هادرباش
قدم زدن در میان نخلستان‌های بزرگ و زیبای طبس، یکی از تفریحات تکرارنشدنی بسیاری از گردشگرانی است که این شهر کویری را برای مسافرت انتخاب می‌کنند. با توجه به اهمیت بالای این نخلستان‌ها، در گذشته برج‌هایی بلند به نام «هادر باش» برای حفاظت از نخل‌ها در برابر سارقین و همچنین حیوانات وحشی ساخته شده است. «هادر» در گویش یزدی به معنی «مواظبت و مراقبت» است و در بسیاری از نخلستان‌های طبس می‌توان بقایای این برج‌های گنبدی‌شکل را پیدا کرد.
۵. قلعه اسماعیلیان
صحبت از مواظبت و مراقبت شد، بد نیست به قلعه اسماعیلیان هم اشاره کنیم. این قلعه بر روی کوهی به نام «باغ سلیمه» و در مجاورت روستای خراوان قرار گرفته و با داشتن چهار آب‌انبار بزرگ، در بسیاری از موارد برای جمع‌آوری آب مورد استفاده قرار می‌گرفته است. معماری این بنای تاریخی به اندازه‌ای خوب بوده که بعد از گذشت چندین سال، یکی از آب‌انبارها بسیار سالم مانده و می‌توان از آن بازدید کرد.
۶. قلعه طبس
در دوران حکومت اسماعیلیان و پیش از آنها، دژهای کوچک و بزرگ بسیاری در جای‌جای طبس ساخته شد که یکی از مشهورترین آنها با نام «قلعه طبس» شناخته می‌شود. این دژ محکم که طراحی منحصربه‌فردش نشانگر ساخته شدن آن طی دوران پیش از اسلام است، بر روی دامنه کوهی با شیب بسیار ملایم بنا شده و وسعت بسیاری در مقایسه با دژهای مشابه این منطقه دارد.
۷. امام‌زاده حسین بن موسی بن کاظم (ع)
یکی از اماکن متبرکه و تاریخی در طبس، آستان امام‌زاده حسین بن موسی بن کاظم (ع) است که در میان مردم این شهر، جایگاهی ویژه دارد. تاریخ‌نگاران، ایشان را فرزند امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) می‌دانند.
نام این بنا در سال ۱۳۱۸ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. متاسفانه بنای اصلی این بقعه متبرکه در زلزله سال ۱۳۵۷ به صورت کلی ویران شد و پس از آن، آستان قدس رضوی آن را بازسازی کرد.
۸. کال جنی
اگر به گردشگری و جغرافیا علاقه داشته باشید، حتما نام «کال جنی» به گوش‌تان خورده است. «کال» در گویش محلی به معنی «دره» است و از آنجایی که مردم محلی معتقدند شب‌ها این دره محل رفت‌وآمد جن‌ها و ارواح است، به آن «کال جنی» می‌گویند.
این دره بزرگ و متفاوت که در ۳۵ کیلومتری شهر طبس و نزدیکی روستای ازمیغان واقع شده و همه‌ساله افراد بسیاری از داخل و خارج از کشور از آن بازدید می‌کنند، طی سالیان گذشته و در نتیجه فرسایش به وجود آمده و در برخی قسمت‌های آن، دیواره‌های سنگی دره تا حدی به یکدیگر نزدیک می‌شوند که آسمان را نمی‌توان مشاهده کرد. مورد جالب دیگر، وجود دخمه‌ها و تونل‌های متعدد در دیواره‌های دره است که به گفته کارشناسان، قدمت آنها به دوران زرتشتیان و ساسانیان می‌رسد.
۹. دره کال سردر
اگر می‌خواهید در سفر به طبس از یکی دیگر از معروف‌ترین دیدنی‌های این شهر بازدید کنید، حتما به «دره کال سردر» سر بزنید. دره کال سردر در دشتی به همین نام واقع شده و نکته جالب در مورد آن، ناپیدا بودن دره از فواصل دور است.
بگذارید این‌طور بگوییم: فکر کنید در حال قدم زدن در دشت سردر هستید و بعد از طی کردن مسیری هموار، ناگهان خود را در مقابل دره‌ای شگفت‌انگیز می‌بینید که زیبایی‌های آن تمام‌نشدنی است! البته این مسیر چندان طولانی نیست و در حین پیاده‌روی می‌توان چندین سد تاریخی با قدمت ۶۰۰ سال و همچنین چشمه‌های آب سرد و گرم را نیز مشاهده کرد.
۱۰. ارگ طبس
«ارگ طبس» یکی دیگر از شگفتی‌های عروس شهرهای کویری ایران است که قدمت آن به هزار سال می‌رسد و حتی بعد از زلزله ویرانگری که سال‌ها پیش رخ داد نیز هم‌چنان پابرجاست. هرچند، زلزله سال ۵۷ خسارت‌های جبران ناپذیری را به همراه داشت که از بین رفتن برخی قسمت‌های اصلی ارگ طبس از جمله آنها بود.
این بنای تاریخی که در برخی کتب تاریخی با نام‌هایی همچون «ارگ کهن» و «کهن دژ» نیز معرفی شده است، در خیابان واعظ طبسی واقع شده و همه‌روزه میزبان تاریخ‌دوستان از شهرهای مختلف ایران است.
۱۱. غار حلوان
اگر از دیدن مکان‌های قدیمی لذت می‌برید، حتما در سفر به طبس از غار حلوان هم بازدید کنید. این غار بزرگ در ۷۵ کیلومتری شمال شرق طبس در روستایی به همین نام جا خوش کرده و عمر سنگ‌های آن به ۱۶۰ میلیون سال پیش یعنی دوره ژوراسیک میانی می‌رسد.
پیدا شدن بقایای برخی پرندگان، شتر و گوسفند در این منطقه می‌تواند به نوعی نشانگر پناهگاه بودن این غار برای حیوانات وحشی در گذشته دور باشد.
۱۲. کویر حلوان
بهتر است کمی هم در مورد مهم‌ترین جاذبه طبس یعنی کویر آن صحبت کنیم! اصلا به خاطر همین کویر و کویرگردی است که بسیاری از مردم، طبس را برای مسافرت انتخاب می‌کنند. اگر شما هم جزو همین دسته هستید و قدم زدن بر روی ریگ‌های داغ و البته نرم، لذت‌بخش‌ترین کار دنیا برای شماست، بازدید از کویر حلوان را از یاد نبرید.
این کویر پهناور در ۹۰ کیلومتری شمال شرق طبس و نزدیکی روستای حلوان واقع شده و در آن می‌توان گونه‌های گیاهی مختلفی از جمله استپی و ماسه‌ای مثل بادام، دم‌گاوی و قیج را پیدا کرد. تماشای غروب خورشید بر روی تپه‌های کویر حلوان نیز خاطره‌ای تکرارنشدنی را برای شما رقم خواهد زد.
۱۳. رودخانه نمک طبس (کال طبس)
یکی دیگر از جاهای دیدنی طبس، رودخانه نمک آن یا همان «کال طبس» است که نمونه آن را در کمتر جایی می‌توان پیدا کرد. این پدیده خاص که در ۲۰ کیلومتری شمال غرب شهر طبس و ۸ کیلومتری روستای محمد آباد واقع شده، جلوه‌ای متفاوت از طبیعت طبس را به تصویر می‌کشد.
در رودخانه نمک طبس تا چشم کار می‌کند فقط گلوله‌های تخم‌مرغی‌شکل نمک با آرایشی بسیار دیده می‌شود که بی‌شک هیچ‌گاه آن را از یاد نخواهید برد. جالب است بدانید پیش از استفاده از نمک‌های یددار، نمک کال طبس در سفره‌های مردم این شهر پیدا می‌شد. با توجه به کویری بودن این منطقه، توصیه می‌کنیم یکی از فصول پاییز یا زمستان را برای بازدید از کال طبس انتخاب کنید.
۱۴. جنگل سنو
اگر فکر می‌کنید در محیط کویری و هوای گرم طبس نمی‌توان هیچ جنگلی را پیدا کرد، سخت در اشتباهید! جنگل سنو در فاصله ۲۴ کیلومتری این شهرستان و مناطق کوهستانی آن واقع شده و با داشتن ۸۰۰ گونه گیاهی مختلف، یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی طبس محسوب می‌شود.
در این منطقه، به خاطر کم‌آبی، خبری از گیاهان سرسبز و رنگارنگ نیست، اما درختانی همچون گز، طاق و اسفناج وحشی از طوفان شن جلوگیری می‌کنند.
۱۵. چشمه مرتضی علی
بی‌شک یکی از خوش آب‌وهواترین و بهترین جاهای دیدنی طبس، چشمه مرتضی علی است. این چشمه زیبا در میان دره‌ای با دیواره‌های بلند جا خوش کرده و گردشگران بعد از پیاده‌روی در مسیری بسیار جذاب می‌توانند به چشمه برسند.
نکته حائز اهمیت در مورد چشمه مرتضی علی، وجود هر دو آب سرد و گرم در کنار یکدیگر است! در حقیقت؛ آبی که از چشمه‌های مجاور به رودخانه اصلی روستا می‌ریزد، برخی گرم و برخی سرد هستند و همین اتفاق باعث می‌شود بعضی مواقع دمای آب در دو بخش متفاوت رودخانه، تا ۱۰ درجه یا حتی بیشتر نیز با یکدیگر اختلاف داشته باشد.
دسترسی به چشمه مرتضی علی بسیار آسان است: ابتدا باید وارد بلوار معلم شوید و جاده خرو را در پیش گیرید؛ سپس بعد از عبور از روستای خرو می‌توانید خود را به چشمه مرتضی علی برسانید.
۱۶. روستای ازمیغان
بهتر است کمی هم در مورد مناطق سرسبز طبس صحبت کنیم! در ۴۰ کیلومتری شرق شهرستان طبس، روستایی به نام ازمیغان را می‌توان پیدا کرد که در آن آب دائمی جریان دارد و در شالیزارهای سرسبز آن، برنج خوش‌عطر «چمپا» کشت می‌شود.
جمعیت این روستا زیاد نیست، اما دیدنی‌های بسیاری در انتظار گردشگرانی است که از این روستا بازدید می‌کنند. در این منطقه، احتمالا هیچ‌چیز به اندازه ترکیب شالیزارهای سبز شمال با نخلستان‌های جنوب برای مردم جذاب نخواهد بود.
۱۷. روستای اصفهک
معرفی جاهای دیدنی طبس بدون اشاره به روستای اصفهک هیچ لطفی ندارد! اصفهک نام یکی از قدیمی‌ترین روستاهای طبس است که حدود ۴۰ کیلومتر با این شهر فاصله دارد و در نزدیکی دهستان دیوهک واقع شده است.
اگرچه خراسان جنوبی استانی کویری است، ولی همگان این روستا را به خاطر آب‌وهوای بسیار خوب و ساختار خاص خانه‌هایش شناخته می‌شود. زلزله‌ای که در سال ۵۷ رخ داد، این روستا را تخریب کرد و همین موضوع نیز باعث شد تا مردم، پیش از آنکه کار ساخت روستای جدید در کنار خرابه‌های روستای قبلی آغاز شود، خانه‌هایی چوبی را برای زندگی موقت در کنار یکدیگر بسازند. افزون بر این، در این روستا قنات‌ها و چاه‌های آب شیرین متعددی وجود دارد که در روزهای گرم تابستان پذیرای مهمانان است.
۱۸. روستای نایبند
اگر مواردی که تا اینجا معرفی کرده‌ایم هنوز شما را برای سفر به طبس قانع نکرده‌اند، احتمالا روستای نایبند تصمیم شما را تغییر خواهد داد. معمولا روستاهای پلکانی را در دامنه کوه‌ها باید جستجو کرد، اما روستای نایبند در دل کویر قرار گرفته و با معماری جذاب خود، شما را شگفت‌زده می‌کند. می‌پرسید چرا؟ چون درست کنار ریگ‌های داغ این بیابان، نخلستانی بزرگ و زیبا قرار گرفته تا یک پارادوکس جذاب در مقابل چشمان شما شکل گیرد. گفتنی‌ست روستای نایبند چیزی در حدود ۲۲۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد.
۱۹. پناهگاه حیات وحش نایبندان
لیست جاهای دیدنی طبس را با معرفی بزرگترین منطقه حفاظت‌شده ایران یعنی «پناهگاه حیات وحش نایبندان» به پایان می‌رسانیم. این پناهگاه ۱ میلیون ۴۰۰ هزار هکتاری، محلی امن برای بسیاری از حیوانات از جمله یوزپلنگ است و در کنار گونه‌های مختلف جانوری مثل گربه شنی، شاه‌روباه (نایاب‌ترین نوع روباه در ایران) و جبیر (نوعی غزال کوچک)، بیش از ۱۷۷ گونه گیاهی را هم می‌توان در آن پیدا کرد.
سایر مکان های دیدنی طبس
اگر در سفر خود به خراسان جنوبی فرصت کافی برای گشت‌وگذار دارید، بهتر است بدانید دیدنی های طبس فقط به مواردی که بالاتر به آنها اشاره کردیم ختم نمی‌شود. چاه غار جهنم که عمر آن حدود ۵۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود، روستای پیرحاجات، روستای چهل‌پایه، سد کریت، کویر روح مرغوم و بقعه شیخ ابونصر ایراوه‌ای از دیگر مکان‌های مهم در طبس هستند که می‌توانید بازدید از آنها را در برنامه خود در سفر به این شهر بگنجانید.
اگر پیش‌تر شما هم به خراسان جنوبی و شهرستان طبس سفر کرده‌اید، از شما دعوت می‌کنیم نظرات خود را با ما و سایر خوانندگان مجله خونه چی به اشتراک بگذارید.
