شوشتر شهر رمز و راز تاریخ ایران
شوشتر یکی از شهرهای استان خوزستان، واقع در جنوب غرب ایران است. این شهر در فاصله ۹۰ کیلومتری اهواز، مرکز خوزستان قرار دارد. قدمت شوشتر به اولین تمدن ایران، یعنی تمدن عیلام می‌رسد. به گفته والتر هینس، عیلام شناس معروف، شوشتر احتمالا همان شهری است که در تمدن عیلام، با نام آدامدن شناخته می‌شد. حفاری‌ها و اکتشافات باستانی در شوشترف نشان‌دهنده اینست که قدمت زندگی انسان در شوشتر به ده‌هزار سال پیش برمی‌گردد.
آب‌وهوای شوشتر در نیمه دوم سال، معتدل و بهاری است و گزینه بسیار مناسبی برای سفر و گشت‌وگذار به‌حساب می‌آید.
اگر گزینه شما برای سفر به شوشتر حمل‌ونقل عمومی است، چند راه پیش روی شماست. اتوبوس، قطار و هواپیما. البته اگر انتخاب شما مسیر هوایی است باید بدانید که چون شهرستان شوشتر فرودگاه مستقلی ندارد باید از فرودگاه شهرهای اطراف آن استفاده کنید. یعنی فرودگاه اهواز که حدودا ۹۰ کیلومتر با این شهر فاصله دارد و فرودگاه دزفول که در ۶۰ کیلومتری شوشتر قرار دارد.
اگر هم انتخاب شما مسافرت با خودروی شخصی است، باید بدانید که شوشتر در فاصله ۸۰۰ کیلومتری تهران قرار گرفته است و حدودا باید ۱۰ ساعت تا این شهر برانید.
جاهای دیدنی شوشتر
گذر دو رود مهم و پرآب ایران، یعنی کارون و دز، تاثیر زیادی در تاریخ و آثار باستانی شوشتر گذاشته است. رونق کشاورزی، در تاریخ و پرآب بودن این شهر، باعث ایجاد سازه‌های آبی قابل توجهی شده‌اند که بسیاری از باستان‌شناسان دنیا از آن به عنوان شاهکار مهندسی باستانی جهان یاد می‌کنند. وجود این سازه‌های آبی در شهرستان شوشتر، رنگ‌وبوی دیگری به تاریخ این شهر بخشیده است.
۱. سازه‌های آبی شوشتر
سیستم آبیاری و آبرسانی پیشرفته شوشتر در دوره باستان، برای همه باستان‌شناسان شگفت‌انگیز است. در مجموع می‌توان ۱۳ سازه آبی مستقل را در شوشتر شناسایی کرد که مجموعه این سازه‌های آبی در سال ۲۰۰۹، به عنوان میراث جهانی در یونسکو ثبت شده‌اند. این سازه‌های آبی شامل پل، بند، آسیاب، آبشار و کانال‌هایی هستند که برای مدیریت ذخایر آبی و آبرسانی به زمین‌های کشاورزی احداث شده‌بودند.
پس اگر مقصد شما شوشتر است، نباید دیدن سازه‌های آبی زیر را از دست بدهید:
۲. کانال داریون
رود کارون، به دوشاخه اصلی شطیط و گرگر تقسیم می‌شود. نهر داریون درواقع یکی از شاخه‌های فرعی شطیط است که بعد از دور زدن شوشتر، دوباره به شطیط می‌پیوندد. این نهر، با محیط طبیعی زیبای اطراف خود، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری شوشتر است.
۳. بند میزان
بند میزان، یکی از مهم‌ترین اجزا مجموعه سازه‌های آبی شوشتر است. این بند روی کارون احداث شده‌است و وظیفه آن، تقسیم آب کارون بین رودخانه‌های گرگر و شطیط است. مصالح اصلی استفاده شده در بند میزان سنگ و ساروج است. شاهکار مهندسی دوره باستان در بند میزان، آنجایی مشخص می‌شود که بدانیم یکی از دهانه‌های بند، برای این منظور ساخته شده‌است که اگر دبی آب کارون، به بیش از مقدار معینی رسید، با استفاده از این دهنه، باقی آب به سمت رودخانه شطیط هدایت شود.
می‌توانید از خیابان شریعتی و بلوار شرافت به این بند برسید و از آن بازدید کنید.
۴. عمارت کلاه‌فرنگی
هرچند برج یا عمارت کلاه‌فرنگی، سازه مستقل آبی به‌حساب نمی‌آید، اما یکی از سازه‌های مهم شهرستان شوشتر است که بی‌ربط به سازه‌های آبی این شهر نیست. این برج دیدبانی که در همان دوره هخامنشیان ساخته شده‌است، برای نظارت بر کار کارگران مشغول در ساخت‌وساز بند میزان بوده است.
مصالح به‌کار رفته در این عمارت سنگ است. متاسفانه بخش زیادی از این عمارت در طول تاریخ ریخته است و تنها سه متر از آن باقی مانده‌است.
۵. پل شادروان
شما هم با شنیدن اسم بند شادروان یاد شعر سلام به خوزستان ادبیات سالهای دور مدرسه می‌افتید؟ همان مصرع معروف که می‌گفت: «اگر از هول قیصر بند شادروان گسست از هم، بدید دست و پا دربند آخر، زار و گریانش»
این پل بزرگ که حدودا ۵۰۰ متر طول داشت، در ۳۰۰ متری بند میزان و روی شاخه اصلی کارون ساخته شده بود. امروزه قسمت‌هایی زیادی از این پل تخریب شده است.
۶. قلعه سلاسل
قلعه سلاسل هم به خاطر نقشی که در کنترل نهر داریون داشت، یکی دیگر از اجزای سازه‌های آبی شوشتر به‌حساب می‌آید. البته نقش قلعه سلاسل در تاریخ شوشتر، صرفا منترل و هدایت آب نبوده است.
این قلعه هم مانند هم قلعه‌های تاریخی دیگر، وظیفه دفاع از شهر را برعهده داشته است. جالب است بدانید که قلعه سلاسل، از زمان ساخت در دوره هخامنشیان تا دوره نادرشاه افشار، برای حکمرانی محلی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
هرچند متاسفانه در حال حاضر بسیاری از اجزای این قلعه تخریب شده است. اما می‌توان با قطعیت گفت که این قلعه، یک بنای تمام عیار و کامل برای حکمرانی و حفاظت از امنیت شهر به‌حساب می‌آمده است.
۷. بند ماهی‌بازان
بند ماهی‌بازان که روی رودخانه گرگر دستکند قرار دارد، از شگفتی‌های دیگر شهرستان شوشتر است. برای دید این بند با سمت روستای گاومیش‌آباد بروید. درواقع این بند، استفاده هوشمندانه از عارضه‌ای طبیعی برای مقاصد انسانی است. گفته می‌شود که در زمان حفر رودخانه گرگر، استفاده از این پدیده طبیعی را برای بالابردن سطح آب و افزایش فشار آن، در نظر گرفته‌بودند.
۸. بند لشکر
بند لشکر، یکی دیگر از اجزای نظام آبی شوشتر است که در کنار دروازه لشکر بنا شده است. طول این بند، ۱۲۴ متر و ارتفاع آن ۸ متر است. این بند در مسیر نهر داریون ساخته شده‌است. نکته جالب درباره بند لشکر سیستم خنک‌کننده این سازه است. گفته می‌شود گاهی اختلاف دمای بند با دمای اطراف، به هفت درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
البته دیدنی‌های شوشتر به سازه‌های آبی آن ختم نمی‌شود. شوشتر، جاهای دیدنی دیگری هم دارد که در ادامه درمورد آنها صحبت خواهم‌کرد.
۹. دخمه زرتشتی
حتما می‌دانید که زردتشتی‌ها معتقد بودند که بدن، بعد از مرگ باید به طبیعت برگردد و اثر چندانی از ان باقی نماند. همین اعتقاد باعث شده‌است که بسیاری از شهرهای تاریخی ایران، میزبان شکل خاصی از آرامگاه زردتشتیان باشند که اصطلاحا به آنها دخمه می‌گویند. یکی از دیدنی های شوشتر، دخمه زردتشتیان است. قدمت این دخمه‌ها به دوره مادها می‌رسد.
۱۰. مسجد جامع شوشتر
مسجد جامع شوشتر یکی از قدیمی‌ترین آثار مربوط به دوران پس از اسلام در ایران به‌حساب می‌آید. قدمت این مسجد را در حدود ۱۲۰۰ سال تخمین زده‌اند. این مسجد از خشت و گل ساخته شده است و دارای چندین شبستان و رواق است.
۱۱. باغ خان شوشتر
باغ خان شوشتر، در حاشیه غربی رود گرگر قرار دارد. این باغ، یکی از آثار به جا مانده از دوره قاجار است. ترکیب رودخانه گرگر و درختچه‌های زیبای باغ، منظره‌ای زیبا را آفریده است که دیدن آن خالی از لطف نیست. اگر قصد تماشای باغ خان را دارید می‌توانید از خیابان امام خمینی، در بافت قدیمی شوشتر به آن دسترسی پیدا کنید.
۱۲. خانه‌های قدیمی
شوشتر علاوه بر آثار باستانی فراوان، خانه‌های جذابی که از دوره قاجار به یادگار مانده‌اند را هم در دل خود جا داده است.
معماری مختص جنوب ایران، در کنار به تصویر کشیدن ویژگی‌های فرهنگی این خطه، همه آن چیزی است که خانه‌های تاریخی شوشتر به شما هدیه خواهند داد. خانه مرعشی، خانه مستوفی، خانه معین‌التجار، خانه امین‌زاده، خانه گازر و خانه تاریخی مقدم، از جمله معروف‌ترین خانه‌های تاریخی شوشتر هستند که به عنوان یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شوشتر معرفی می شوند. اگر به معماری قدیمی و حال و هوای تاریخی و سنتی علاقه دارید، حتما از این خانه‌ها بازدید کنید.
شوشتر ؛ شهری که باید آن را دید
شوشتر شهر رمز و راز تاریخ ایران است. همانطور که قبلا گفتم، بسیاری از باستان‌شناسان، محدوده شوشتر را به عنوان اولین شهر تمدن ایران معرفی می‌کنند. وجود چنین تاریخ باعظمت و باشکوهی، موقعیت شوشتر را میان شهرهای ایران، ممتاز می‌کند. اما متاسفانه به شوشترف آنچنان که شایسته این شهر است، توجه نشده است. رونق گردشگری در شوشتر و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای آن، می‌تواند این شهر تاریخی را به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری ایران معرفی کند.
