راهنمای سفر به قلعه پرتقالی های قشم
قلعه پرتغالی ها از زمان ساخت خود تا به امروز، دوران پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشته است و حالا یکی از جاذبه‌های معروف جزیره قشم به شمار می‌آید. این یادگار تاریخی هرساله گردشگران بسیاری را به این گوشه از شمال قشم می‌کشاند و بازدیدکنندگان را با سال‌ها رشادت و دلیری سربازان ایرانی برای حفظ این آب و خاک آشنا می‌کند.
تاریخچه قلعه پرتغالی ها
آلبوکرک، سردار پرتغالی، بر این باور بود که تسلط بر سه منطقه راهبردی هرمز، خلیج عدن و مالاگا به آن‌ها فرصت برتری نسبت به سایر رقبای تجاری می‌دهد. به همین منظور، او تنگه استراتژیک هرمز را فتح کرد و استحکاماتی چون این قلعه را در جزیره قشم بنا ساخت.
قلعه پرتغالی ها از بزرگ‌ترین بقایای برجای‌مانده از دوران استعمار پرتغال در جنوب ایران محسوب می‌شود. این قلعه که در طول قریب به ۳۰ سال ساخته شده، مرکز فرماندهی پرتغالی ها در خلیج فارس آن دوران بوده است.
پرتغالی ها برای مدت ۱۱۰ سال در جنوب ایران حضور داشتند و به‌واسطه این قلعه امور اقتصادی و تجاری منطقه را به دست گرفتند.
سلطه پرتغال بر جنوب ایران بین سال‌های ۱۵۱۴ تا ۱۶۲۳ میلادی اتفاق می‌افتد. درنهایت گروهی از ایرانیان، در سال ۱۶۲۳ میلادی پرتغالی ها را از این بخش از ایران بیرون می‌کنند. وطن‌پرستانی به رهبری امام قلی خان، با فتح قلعه پرتغالی ها، پرچم آن‌ها را به زیر می‌کشند.
اینجا مهم‌ترین سنگر برای پرتغالی ها در آن دوران به شمار می‌رفت و پس از ۱۵۰ سال سلطه بر دریای عمان، از چنگشان خارج شد.
قلعه پرتغالی ها قشم در سال ۱۳۷۸ از سوی احسان یغمایی، باستان‌شناس ایرانی، کشف شد و از زیر خاک بیرون آمد. شرکت برق جزیره قشم هم که در حال حفر کانال‌هایی برای عبور سیم‌های برق از زیر زمین بود، با تونل‌هایی قدیمی در اطراف قلعه روبرو شد که همگی به قلعه راه داشتند.
سال ۱۳۷۹ سالی ناخوشایند برای قلعه پرتغالی ها قشم بود. وقوع یک زمین‌لرزه قوی، جست‌وجو در بخش دیواره شرقی قلعه را متوقف کرد و آسیب فراوانی به این سازه زد. سرانجام، سازمان میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم مسئولیت اداره قلعه پرتغالی ها را در سال ۱۳۸۹ پذیرفت و مراحل مرمت، آماده‌سازی، استحکام‌بخشی و نورپردازی قلعه را به عهده گرفت.
قلعه پرتغالی ها با شماره ملی ۲۲۰۲، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
قلعه پرتغالی ها کجاست و چگونه خود را به آنجا برسانیم؟
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، قلعه پرتغالی ها در جزیره قشم قرار دارد و شما می‌توانید به‌طور دریایی و هوایی خود را به قشم برسانید. وقتی‌که وارد جزیره شدید، باید راهی شرق آن و بندر ذاکری شوید. در ابتدا به میدان ولایت رفته و از اولین خروجی، به سمت خیابان باهنر، خارج شوید. این خیابان شما را به میدان امام خمینی قشم می‌رساند. پس از دیدن میدان، همچنان به مسیر خود ادامه دهید تا اینکه به بلوار ژئوپارک قشم برسید. در این بلوار، تابلوی قلعه پرتغالی ها به‌وضوح در مقابل شما خودنمایی می‌کند. تنها کافی است تا با دنبال کردن تابلوهای راهنما، از بلوار خارج شده و پس از طی کردن مسیری کوتاه، به سازه‌ای عظیم و باورنکردنی برسید؛ قلعه‌ای تماشایی که برای سالیان دراز مقر فرماندهی نیروهای پرتغالی در تمامی منطقه راهبردی هرمز بوده است.
آدرس: استان هرمزگان، جزیره قشم، بلوار ژئوپارک، قلعه پرتغالی ها
مناسب‌ترین زمان برای بازدید از قلعه پرتغالیها
قشم آب و هوایی گرم و مرطوب دارد، به‌گونه‌ای که رطوبت نسبی همیشه در تمام فصول در اینجا بالاست. درنتیجه هر فصلی مناسب سفر به این جزیره و لذت بردن از جاذبه‌های آن نیست. ازآنجایی‌که قلعه پرتغالی ها یک بنای روباز است، فصل تابستان به هیچ به شما توصیه نمی‌شود.
از طرفی دیگر، بهترین زمان برای سفر به جزیره، از اواخر پاییز تا اوایل بهار است. این بازه زمانی می‌تواند فرصت خوبی برای دیدار شما از قلعه پرتغالی ها باشد. اگر زیاد تحمل شلوغی را ندارید، بهتر است تا در ماه‌های دی و بهمن به قلعه پرتغالی ها قشم بیایید؛ زیرا این بنای تاریخی معمولاً در فصل بهار و ایام نوروز مملو از مسافرانی است که برای سفر به جزیره قشم آمده‌اند.
دیدار از این قلعه مناسب چه افرادی است؟
قلعه پرتغالی ها از درجه سختی بالایی برخوردار نیست و به لطف زمین مسطح و هموار آن، هر مسافری در هر سنی و با هر شرایط بدنی می‌تواند از آن دیدن کند. اگرچه برخی از نقاط قلعه دارای سطوح سنگلاخی و ناهموار است، اما بیشتر جاهای آن از درجه سختی قابل قبولی برخوردار هستند. البته بالا رفتن از استحکامات قلعه پرتغالی ها برای تماشای منظره زیبای دریا، نیازمند حداقل توان جسمی مناسب است.
در سفر به قلعه پرتغالی ها، کجا اقامت کنیم؟
شما گزینه‌های مختلف و جذابی برای اقامت در قشم و دیدار از قلعه پرتغالی ها دارید:
- هتل‌ها: ازآنجایی‌که قلعه پرتغالی ها در داخل شهر قرار دارد، هتل‌های زیادی در اطراف آن برای اقامت شما به چشم می‌خورد؛ برخی از هتل‌های شمال شرق قشم، در حدود ۵ دقیقه تا قلعه پرتغالی ها فاصله دارند. هتل آسمان قشم، هتل آپادانا، هتل‌آپارتمان کاوان، هتل آسماری، هتل نخل هنگام، هتل رویال، هتل بهشت، هتل ریحان، هتل آرام و هتل الوند ۲ نزدیک‌ترین هتل‌های قشم به قلعه پرتغالی ها هستند.
- اقامتگاه‌های بوم گردی: اگر به دنبال تجربه زندگی ساده اما اصیل مردمان جنوب ایران هستید، در سفر خود به قشم به سراغ اقامتگاه‌های بوم گردی بروید. اقامتگاه‌های بوم گردی لُرد سوزا، خانه دوست و خالو از نزدیک‌ترین گزینه‌های اقامتی سنتی به قلعه پرتغالی ها هستند و در حدود ۵۰ دقیقه تا یک ساعت تا این بنای تاریخی فاصله دارند.
- خانه‌های شخصی: خانه‌های اجاره‌ای هم گزینه‌های خوبی برای اقامت در قشم با قیمت‌های مقرون‌به‌صرفه هستند.
- چادر زدن: اگر در فصلی به قشم سفر می‌کنید که هوا برای کمپ کردن مناسب است، گزینه چادر زدن را فراموش نکنید. به‌علاوه پارک قلعه پرتغالی ها در فاصله ۷ دقیقه‌ای خود قلعه قرار دارد و محل مناسبی برای چادر زدن است. در این پارک سرویس‌های بهداشتی موردنیاز شما هم پیدا می‌شود. مهم‌تر از همه اینکه، شما می‌توانید از بیرون چادر خود شاهد منظره‌ای زیبا از آب‌های نیلگون تنگه هرمز باشید.
در سفر به قلعه پرتغالی ها، چه لوازمی با خود به همراه بیاوریم؟
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، قلعه پرتغالی ها از سطح همواری برای بازدید برخوردار است، بنابراین شما به هنگام دیدار از آن نیاز به تجهیزات خاصی نخواهید داشت. ازآنجایی‌که تخمین زده می‌شود دیدار شما از قلعه پرتغالی ها در حدود ۱ الی ۲ ساعت به طول بیانجامد، بهتر است کفش راحتی و مخصوص پیاده‌روی به پا داشته باشید. اگر با بچه‌ها و افراد سالخورده به دیدن این قلعه می‌آیید، مقداری خوراکی سبک بردارید. به‌علاوه اگر پوست حساسی دارید و آفتاب داغ جنوب اذیتتان می‌کند، کرم ضد آفتاب و یک کلاه مناسب را فراموش نکنید.
در قلعه پرتغالی ها چه امکاناتی وجود دارد؟
در خود قلعه به‌جز آثار باستانی و خرابه‌های متعلق به قرن‌ها پیش، مورد خاصی به چشم نمی‌خورد. بااین‌حال، به لطف قرارگیری قلعه پرتغالی ها در بافت شهری، شما می‌توانید در اطراف آن امکانات خوبی از قبیل بستنی‌فروشی، رستوران‌های دریایی، هایپرمارکت، مسجد، پارک، هتل و بانک بیابید. تمامی این امکانات در فاصله ۵ دقیقه‌ای قلعه با پای پیاده قرار دارند.
هزینه و ساعات بازدید از قلعه پرتغالی ها
قیمت بلیط ورودی به قلعه برای گردشگران ایرانی و خارجی متفاوت است. طبق آخرین به‌روزرسانی‌ها، هزینه بلیط قلعه پرتغالی ها برای گردشگران ایرانی ۶ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۱۵ هزار تومان است. شما می‌توانید از ساعت ۸ صبح تا ۶ عصر از محوطه قلعه و اطراف آن دیدن کنید. متوسط زمان بازدید شما از قلعه پرتغالی ها در حدود ۱ الی ۲ ساعت خواهد بود.
در قلعه پرتغالی ها چه چیزی انتظار ما را می‌کشد؟
قلعه پرتغالی ها سازه‌ای به مساحت ۲ هزار مترمربع با پلان چهارضلعی نامنظم است. وقتی‌که از بیرون به این بنای غول‌آسا نگاه می‌کنیم، دیوارهایی بلند و قطور در مقابل چشمان ما قد علم کرده‌اند. طول این دیوارها به ۴ متر هم می‌رسد و با ۴ برج به ارتفاع ۱۲ متر در طرفین کامل شده‌اند. گچ، ساروج و سنگ‌های مرجانی مصالح اصلی تشکیل‌دهنده دیوارهای قلعه پرتغالی ها هستند. در گذشته در دور قلعه خندقی نیز حفر شده بود که حالا این خندق پر شده است. به هنگام ورود، نقاشی‌هایی زیبا از زنان محلی بر در و دیوار قلعه توجه شما را به خود جلب می‌کند.
پیش از ورود به قلعه، تاریخچه آن در سمت راست درب ورودی را مطالعه کنید تا با پیش‌زمینه‌ای خوب قدم به دل تاریخ بگذارید. شما با عبور از راهرویی نسبتاً کوتاه، به وسط قلعه می‌رسید. وقتی‌که پا به محوطه داخلی قلعه گذاشتید، فضایی بزرگ و خالی در اطراف خود مشاهده خواهید کرد که با دیوارهایی بلند احاطه شده است.
قلعه پرتغالی ها از بخش‌های مختلفی چون محوطه سربازخانه، انبار سلاح، مقر فرماندهی، زندان، کلیسا و آب‌انبار تشکل شده است. اگرچه طرح کلی این بنا بر معماری قرون‌وسطایی در اروپا استوار است، اما می‌توانید در گوشه و کنار آن رگه‌هایی از معماری ایرانیِ متعلق به اقوام ساسانی را نیز به چشم ببینید. معماری بخش‌هایی از قلعه برای شما آشنا به نظر می‌رسد و با کمی تأمل شما را به یاد کاروانسراهای شاه‌عباسی می‌اندازد.
درواقع، قلعه پرتغالی ها موزه‌ای روباز است که در گوشه و کنار آن لوازم و ادوات متعلق به قرن‌ها پیش به چشم می‌خورد. در داخل خرابه‌های قلعه چندین توپ جنگی نیز وجود دارد. تعداد این توپ‌ها بیش از این بوده است، اما به‌مرورزمان به نقاط مختلف شهر، ازجمله ورودی پاسگاه قدیمی قشم، برده شده‌اند.
باستان شناسان توانسته‌اند در زیر قلعه پرتغالی ها یک تونل زیرزمینی به طول ۳ کیلومتر کشف کنند که تا میدان سعدی قشم ادامه دارد. البته تخمین زده می‌شود که طول این تونل به ۱۵ کیلومتر هم می‌رسد. این تونل که بر اثر حفاری‌های شرکت برق منطقه کشف شد، راه فراری برای فرماندهان پرتغالی در قرن‌ها پیش بوده است.
اگرچه بخش عمده‌ای از دیواره‌های قلعه بر اثر گذر زمان فرو ریخته است، اما شما می‌توانید با بالا رفتن از آن‌ها، خود را به بلندترین نقطه از این سازه چند صدساله برسانید. دیواره‌های قلعه پرتغالی ها از عرض زیادی برخوردار بودند تا بتوانند محلی برای استقرار توپ‌ها و ادوات جنگی باشند.
بودن بر فراز این دیواره‌ها به شما فرصت تماشای چشم‌انداز خلیج فارس و سواحل زیبای قشم از نگاه سربازان پرتغالی در صدها سال پیش را می‌دهد. اینجا بهترین نقطه از شهر برای تماشای غروب زیبای آفتاب در هنگام عصر است.
سخن پایانی در مورد قلعه پرتغالی ها
قلعه پرتغالی ها قشم یکی از آثار ثبت‌شده در فهرست میراث ملی کشور و همچنین یکی از جاذبه‌های مهم جزیره قشم است. این قلعه کتاب تاریخی باز است و سرگذشت سال‌های دور را روایت می‌کند؛ بنابراین به هنگام بازدید از این بنای تاریخی، مراقب باشید تا آسیبی به آن وارد نکنید. از نوشتن یادگاری بر در و دیوار آن خودداری کرده و چیزی از آن کم و به آن اضافه نکنید. دوربین عکاسی ما بهترین وسیله برای ثبت لحظاتی خوش در قلعه پرتغالی ها است.
این دژ قدیمی همچنان تحت مرمت و بازسازی قرار دارد، پس از ورود به مناطق در دست تعمیر خودداری کنید و با این کار مانع از بروز حادثه برای خود شوید. مهم‌تر از همه اینکه، از ریختن زباله در محوطه قلعه خودداری کنید و در صورت مشاهده، آن را برداشته و به سطل زباله بیندازید.
